Gemeente Helmond werkt aan een Masterplan voor een duurzame toekomst met bodemenergie en aquathermie. Omdat het klimaat verandert en dit risico’s met zich meebrengt voor de leefomgeving, economie en gezondheid, is gemeente Helmond de weg ingeslagen naar klimaatneutraliteit. Dit betekent dat er gekozen is voor een duurzame, innovatieve en schone gemeente. Een gemeente waar met een blik op de toekomst het op een duurzame wijze fijn wonen, werken en verblijven is.

Door: Esther Roest-de Ruiter

Het tegengaan van de klimaatverandering betekent overgaan van gas op andere duurzame bronnen. Dit resulteert in een enorme afname van het gebruik van fossiele brandstoffen en de CO₂-uitstoot die hiermee gepaard gaat.

Duurzame lokale energieoplossingen

Gemeente Helmond is zich hiervan bewust en wil een gemeente creëren die aan de gestelde klimaateisen voldoet. Het stadscentrum van Helmond wordt herontwikkeld. De gemeente staat voor de opgave om in het gebied ca. 1.800 nieuwe, toekomstbestendige en ‘Paris proof’, woningen te bouwen. Daarnaast moet bestaand vastgoed verduurzaamd worden (nog eens ca. 1.600 woningequivalenten). De uitdagingen daarbij zijn onder andere: terugdringen van het gebruik van fossiele brandstoffen, voorkomen van congestie van het elektriciteitsnet, zorgen voor een mooie omgeving zonder opzichtige en geluidproducerende apparaten, voorkomen en terugdringen van het urban heat effect, enzovoort.

Een toekomstbestendig masterplan

Om deze duurzame verkenning ook daadwerkelijk te verwezenlijken is een samenwerking ontstaan. Deze samenwerking omvat verschillende disciplines die nodig zijn vanwege de grote complexiteit. Hieruit is een integraal masterplan opgesteld voor het beoogde warmtenet in het centrumgebied van Helmond. Waar de ene partij veel kennis en ervaring heeft met betrekking tot de uitgangspunten voor gebouw en energie, het warmtenet en de infra, heeft de andere partij deze kennis en ervaring op het gebied van de duurzame bronnen bodemenergie en aquathermie.

Wat is een warmtenet?

Een warmtenet is een netwerk van ondergrondse leidingen waar warmte en koude doorheen stromen. In dit geval is het type warmtenet dat we voor ogen hebben (een 5^de generatie warmtenet) een manier om tegemoet te komen aan enkele van de genoemde uitdagingen van de gemeente. Een warmtenet is stil, onzichtbaar, voorkomt het urban heating effect en zorgt voor een veel kleiner aangesloten elektrisch vermogen op gebiedsniveau in de komende jaren (meer dan 60% reductie).

In de bodem wordt er extra warmte ingevangen met behulp van aquathermie en mogelijk ondiepe geothermie. Aquathermie geldt voor het centrumgebied als grootste warmtebron. Met name in de zomer is deze warmtebron beschikbaar. In combinatie met open bodemenergie is deze techniek geschikt voor het verwarmen verkoelen van de gebouwde omgeving.

Wat is aquathermie?

Aquathermie is het duurzaam verwarmen en koelen van gebouwen door warmte en koude te onttrekken uit oppervlaktewater (TEO), afvalwater (TEA) of drinkwater (TED). Voor het centrumgebied in Helmond wordt er gebruik gemaakt van oppervlaktewater uit de Zuid-Willemsvaart. De zomerse warmte uit dit kanaal wordt opgeslagen in een warme bron en in de winter afgegeven aan de gebouwde omgeving om deze comfortabel te verwarmen. In dit geval worden bodemenergie en aquathermie dus gecombineerd.

Wat is bodemenergie?

Met bodemenergie maak je gebruik van hernieuwbare warmte of koude uit de bodem, tot maximaal 500 meter diep. De warmte of koude wordt in een bron opgeslagen waarmee gebouwen duurzaam en doeltreffend worden verwarmd of gekoeld, afhankelijk van het seizoen.

Voor de uitwerking van het masterplan wordt ook ondiepe geothermie onderzocht. Hiervoor wordt onderzocht welke temperaturen onttrokken kunnen worden op een zo laag mogelijke diepte beneden de 500 meter.

Waarom een masterplan?

Een masterplan is een belangrijke stap richting een collectieve, duurzame energieoplossing. In het plan wordt door middel van een schetsontwerp alles berekend om te komen tot een warmtenet. Hierdoor worden ook alle voordelen en risico’s inzichtelijk gemaakt.

5 voordelen van een masterplan:

1. Een masterplan geeft inzicht in de energievraag (warmte- en koudebehoefte) per gebouw en per zone (groep gebouwen). Dit maakt het plan toekomstbestendig, omdat met bijvoorbeeld nieuwbouw hier naadloos op aangehaakt kan worden en hoog rendement gegarandeerd kan blijven. Interferentie sluit je hiermee uit.
2. Een masterplan maakt een vertaling van de energiebehoefte naar de potentie van de lokale omgevingsbronnen zoals de bodem en oppervlaktewater. Er wordt dan rekening gehouden met de (geo)hydrologie; bodemopbouw, (grond)waterstanden en stroming etc. en omgevingsbelangen.
3. Het geeft de oplossing voor de meest efficiënte warmtenetconfiguratie en locaties van alle benodigde voorzieningen, zoals de leidingen, overdrachtsstations en de bronnen.
4. Het helpt de gemeente inzicht te krijgen in de impact van het warmtenet, alles dat daarbij komt kijken en draagt bij aan de uiteindelijke realisatie van het plan.
5. Het masterplan kan juridisch worden verankerd door het plan vast te leggen als interferentiegebied. Dit voorkomt dat andere meldingen/vergunningen roet in het eten kunnen gooien en draagt daarmee bij aan de zekerheid van de uitvoering van het plan.

Bovenal stroomlijnt een masterplan beslissingen, biedt het inzicht in te nemen acties en wat de resultaten zijn. Dit stappenplan geeft aan welke instrumenten er nodig zijn om in dit geval gemeente Helmond te laten voldoen aan de gestelde klimaateisen en hun eigen visie op een duurzame toekomst.