Vanaf nu tot 2050 moeten elke dag 1000 Nederlandse gebouwen duurzaam gerenoveerd worden om de klimaatdoelen van Parijs binnen bereik te houden. Hoe krijgen we het tempo omhoog? Door de kosten van verbouwingen in de energiebelasting te stoppen, vertelt onderhandelaar van het Klimaatakkoord Diederik Samsom op het 3e Nationaal Congres Bodemenergie, waar BodemenergieNL aan bijdroeg.

De Utrechtse Aardwetenschappen Vereniging (U.A.V.) organiseerde onlangs de derde editie van het Nationaal Congres Bodemenergie. Voorzitter van BodemenergieNL Frank Agterberg leidde tijdens het congres een sessie over opslag van bodemenergie. Een parallelle sessie over productie (geothermie) werd door Marit Brommer, executive director van de International Geothermal Association (IGA) geleid. Een volle zaal studenten en professionals kreeg tijdens het congres ook nog een inkijkje in het Klimaatakkoord met Diederik Samsom, voorzitter van de onderhandelingstafel Gebouwde Omgeving, als spreker. De onderhandelingen over verduurzaming van de gebouwde omgeving leveren vooralsnog de meest concrete plannen van het Klimaatakkoord op, meldden media eerder deze week.

‘Laat maar zitten’
Samsom schetst op het 3e Nationaal Bodemenergie Congres de bekende problematiek in woningen en panden. “Met subsidie kunnen we onze huizen isoleren, maar als we de offerte krijgen, valt die toch tegen. En we zijn net onze vakantie aan het plannen op Booking.com en denken, weet je, laat maar zitten. Herkenbaar? Vier miljoen woningbezitters hebben dit soort gedachten. En corporaties, dat zijn ook net mensen”, grapt de commissaris van het staatsbedrijf Energie Beheer Nederland.

Om niet te ‘stranden op weg naar Parijs’ moet Nederland 8 miljoen gebouwen (7 miljoen woningen en 1 miljoen bedrijfsgebouwen) in 30 jaar tijd goed isoleren en op een duurzame manier van warmte voorzien. Tot 2050 hebben we nog 8.000 werkdagen, dus dat betekent 1.000 verbouwingen per dag, drukt Samsom bezoekers van het congres op het hart. Hoe kan het tempo omhoog?

Wijkgerichte aanpak
De voorzitter tekent de plannen van de onderhandelingstafel, ‘De Grote Verbouwing’, toepasselijk genoeg uit als een huis, tegendraads beginnend met het dak. “Er moet een wijkgerichte aanpak komen. Dat gaat over besluitvormingsprocessen, regelgeving en communicatie. Om die aanpak vervolgens mogelijk te maken, is het nodig om de kosten van verbouwingen in de energiebelasting te stoppen. Alleen dan kan deze operatie, De Grote Verbouwing, slagen.” Want wanneer wordt er daadwerkelijk verbouwd? Als de maandlasten van de lening voor de te maken kosten lager liggen dan wat de verbouwing oplevert, stelt Samsom.

Gas minder en elektriciteit meer belasten
Verbouwingskosten in de energiebelasting stoppen betekent dat er meer fiscale ruimte nodig is. Die wordt geboden door de belasting op gas te verhogen en op elektriciteit te verlagen. De NOS laat weten dat dit stapsgewijs vanaf 2020 gaat gebeuren. Door gas meer en elektriciteit minder te belasten moet de uiteindelijke rekening gelijk blijven én ruimte bieden om bewoners tot verbouwing te verleiden. Normering van koopwoningen, zoals gaat gebeuren voor utiliteitsgebouwen, is immers niet mogelijk. Daarom wordt gebouwgebonden financiering ontwikkeld. Deze leningen moeten een laag risico en een lage rente bieden en en kunnen dus “in de energiebelasting geschoven worden”, aldus Samsom.

Duurzame warmte
Eenmaal verbouwd moeten de 8 miljoen woningen en utiliteitsgebouwen in Nederland ook van duurzame warmte voorzien worden. Volgens de plannen van de sectortafel Gebouwde Omgeving is in 2021 duidelijk of en wanneer wijken van het gas af gaan en wat voor warmte daarvoor in de plaats komt, meldt de NOS. Daarvoor is meer warmte nodig, wat Samsom als blokje in het denkbeeldige huis zet. “Denk aan het Actieplan Geothermie om van 3 petajoule (PJ) nu naar 50 PJ in 2030 te komen.” Is dat te doen? Gekeken naar offshore wind en zon, jazeker, stelt Samsom. “Met enkel geothermie gaan we het alleen niet redden, dus kijken we ook naar duurzaam gas en waterstofproductie in offshore wind.”

Duurzame warmte blijft een kwestie van passen en meten, weet Samsom: “We weten niet hoeveel duurzaam gas er zal zijn en of het er wel komt. En wat betreft waterstofproductie met offshore wind, de industrie heeft waterstof ook nodig als grond- en brandstof. Net als dat windenergie ook van belang is om stroom te produceren.”

Innovatie in geothermie, warmtepompen en schoon gas
Duurzame (bodem)warmte ‘springt niet vanzelf de woning in’, dus schuift Samsom ook een blokje warmtenetten in zijn huis. “De kwestie warmtenetten gaat over techniek, maar ook over marktordening: hoe kunnen monopolisten anders werken?” De voorzitter van de onderhandelingstafel pleit voor meer kleinere netten met ondiepe bodemenergie en wijst op thermische energie uit oppervlaktewater (TEO) en afvalenergie (TEA). Dat betekent meer individuele warmtetechnieken om warmte uit de lucht, uit het oppervlaktewater of uit de ondiepe bodem halen. Warmtepompen moeten dus goedkoper, stiller, en effectiever worden. “Kan dat niet? Een elektrische auto met een actieradius van 600 kilometer kon ook niet, maar er rijden nu Tesla’s rond die tot 700 kilometer kunnen.” Dat soort innovatie is nodig in geothermie, warmtepompen en schoon gas, stelt Samsom.

Startmotoren van verduurzaming
Het denkbeeldig huisje opbouwen uit deze en andere plannen van de sectortafel Gebouwde Omgeving gaat lang duren, legt de voorzitter uit op het congres. “Denk bijvoorbeeld aan de wetsaanpassingen die nodig zijn. Maar we moeten aan de slag. De startmotoren die we nu kunnen gebruiken zijn het warmte-aanbod en woningcorporaties.” Geothermie ontwikkelen en warmtepompen bestellen wordt immers commercieel bijzonder aantrekkelijk als het voor 2,4 miljoen corporatiewoningen is, aldus de voorzitter van de onderhandelingstafel.

Aardgasvrije nieuwbouw is ook een ‘no brainer’. De aankomende drie jaar gaan bedrijven en overheden daarom proberen 75 procent van de op te leveren nieuwbouwwijken aardgasvrij te maken, meldt de NOS over de plannen voor de gebouwde omgeving. “Bouwplannen trekken we dus van de tekentafel af om duidelijk te maken, dit gaan we toch anders doen. De Grote Verbouwing kan slagen als al deze plannen uitgevoerd worden.” Samsom stelt wel één voorwaarde aan de volle zaal van het bodemenergiecongres: “We moeten nieuwe dingen gaan uitvinden. En dat gaat niet lukken zonder u.”

BodemenergieNL ging met experts uit haar netwerk tijdens het 3e Nationaal Congres Bodemenergie dieper in op onder andere de planning van open bodemenergiesystemen, interferentie tussen gesloten systemen en praktijkervaringen uit binnen- en buitenland. Lees binnenkort op deze website meer!